Мемлекет негізгі ғылыми-технологиялық этиканы басқару құжатын шығарды: гендік редакциялау, жасанды интеллект және басқа да технологияларды зерттеу мен дамыту реттеледі

25 наурыз, онлайн «Халық Газеті» -- Гендік редакциялау, жасанды интеллекттің бас көтеруі, ксенотрансплантация, жеке желідегі ақпараттық қауіпсіздік... Ғылым мен технологияның қарқынды дамуымен қатар, ол қоғамға жаңа қауіптер, белгісіздіктер және бұрын-соңды болмаған этикалық қиындықтар әкелуі мүмкін. Жақында еліміздің тиісті мекемелері «Ғылым мен техниканы этикалық басқаруды күшейту туралы пікірлерді» шығарды, бұл еліміздегі ғылыми-техникалық этиканы басқаруға арналған ұлттық деңгейдегі алғашқы жетекші құжат болып табылады.

Маңызды салалар: Тіршілік туралы ғылымдар, медицина, жасанды интеллект және т.б.

Бұл жолы жарияланған пікірлерде: «Егер зерттеу мазмұны ғылым мен техника этикасының нәзік салаларын қамтыса, ғылыми-техникалық этика (тексеру) комиссиясын құру қажет», «Тіршілік туралы ғылымдар, медицина, жасанды интеллект және т.б салалардағы ғылыми-техникалық этика заңнамасы бойынша зерттеулерді күшейтуге назар аудару керек» сияқты белгілімелер бекітілді.

Ғылым мен технология этикасының кейбір сарапшылары қытайлық ғылыми-технологиялық қызметкерлер «Зерттелмеген салаларға» батылдық танытқан сайын, біз ғылыми және технологиялық инновациялар әкелетін этикалық тәуекелдерді жүйелі түрде болжап, таразылап, ғылым мен техниканың алдыңғы қатарындағы этикалық қақтығыстарды дер кезінде біржақтылы етіп, біреудің кездейсоқ этикалық «Тыйым салынған аймаққа» кіруінен сақ болуымыз керек екендігін ескертті.

Қарау және қадағалау механизмін жетілдіру: «Қызыл сызықтарды» және «Төменгі сызықтарды» айқындау

Бұл жолы жарияланған пікірлер ғылыми-технологиялық этиканы басқаруды күшейту үшін «Қызыл сызық» пен «Төменгі сызықты» белгіледі.

Қарау және қадағалау тетіктерін жетілдіру ұлттық ғылыми-техникалық этиканы басқару жүйесін құрудың маңызды бөлігі болып табылады. Осыған байланысты құжатта ғылыми-технологиялық этиканы қарау, қадағалау, қауіп-қатер туралы ескерту, бұзушылықтарды жою және т.б. бойынша нақты ережелер қарастырылған, ол мыналарды қамтиды: Ғылыми-технологиялық қызметтегі ғылыми-техникалық этика тәуекелдерін бағалауға немесе қайта қарауға, адамдар мен тәжірибелік жануарларға қатысты ғылыми-технологиялық қызметке арнайы ережелерді еңгізуді талап ету; Технологиялық этика тәуекелдерін бақылау және алдын ала ескерту механизмі сияқтыларды жетілдіру.

Кейбір ғылыми-техникалық этика мәселелерін басып қоюға бейім болу және жазалау шаралары кемелді емес жағдайлар туралы, ғылыми-техникалық этика нормаларын бұзу фактілерін қатаң түрде тексеру туралы құжатта анық ескертілді. Жоғары оқу орындары, ғылыми-зерттеу мекемелері, медициналық және денсаулық сақтау мекемелері, кәсіпорындар сияқты ғылыми-технологиялық этиканы бұзуды тексеретін және біржақтылы ететін негізгі жауапты субъектілер болып табылады. Ғылыми-техникалық этиканы өрескел бұзғандар заңнамалық және нормативтік құқықтық актілерге сәйкес жауапкершілікке тартылады.

Ғылыми және технологиялық қызмет ғылыми-техникалық этика тәуекелдерін бағалауға немесе қайта қарауға, әсіресе, ғылыми-техникалық этикаға қатысты болуын талап етеді. Адамдар мен тәжірибелік жануарлардың қатысуымен ғылыми-технологиялық қызмет үшін технологиялық этика тәуекел мониторингі және ерте ескерту механизмі және т.б.