Қытай мен Орталық Азия арасындағы қатынастардың жаңа жоспарын бірлесіп әзірлеу

9 мамыр, онлайн «Халық Газеті» -- Орталық Азияның бес елінде біздің елге іргелес шамамен 4 миллион шаршы шақырым аумақ бар. Ал 3000 шақырымнан астамға созылған шекара адамзат тарихындағы кезеңдік өркениеттердің өзара алмасуына дәнекер болған. Қытай-Орталық Азия саммиті 18-19 мамыр аралығында Шэньси провинциясының Сиань қаласында өтеді. Саммит ежелгі Жібек жолының бастапқы нүктесінде орналасқан ежелгі қала Сианда ұйымдастырылмақ. Қытай — Орталық Азия саммитін өткізудің маңызы зор екені сөзсіз.

Орталық Азияның бес елі Азия мен Еуропаны байланыстыратын көлік арнасы болып табылады.

Географиялық жақындық Қытайға Орталық Азияның бес елімен ынтымақтастықта табиғи артықшылық береді. Соңғы жылдары Қытай мен Орталық Азияның бес елінің экономикалық және сауда алмасулары барған сайын артып келеді. Деректер көрсеткендей, 2022 жылы аталмыш бес ел арасындағы екіжақты сауда көлемі 770,2 млрд. АҚШ долларына жетіп, өткен бір жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда шамамен 40%-ға өсті. Бұл рекордтық жоғары көрсеткіш. Сондай-ақ тікелей инвестициялар да тұрақты ұлғайып келеді. Осы жылдың алғашқы екі айында Қытай мен Орталық Азия арасындағы сауда көлемі өткен жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 22%-ға артып, дамудың қуатты серпінін байқатты.

Сонымен қатар, өткен жылы Қытайдың Орталық Азия елдерінен ауыл шаруашылығы өнімдерін, энергетикалық және минералды өнімдерді импорттауы өткен жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 50%-дан астамға өсті. Қытайдың механикалық және электротехникалық өнімдерінің Орталық Азия елдеріне экспорты өткен жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 42%-ға артты. Қытай мен Орталық Азия арасындағы трансшекаралық электронды коммерция көлемі өткен жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 95%-ға ұлғайды. Қытай Орталық Азияның бес елінің маңызды экономикалық және сауда серіктестерінің біріне айналды. Мамыр айында Қытай мен Орталық Азияның бес елі қытайлық тұтынушыларға Орталық Азияның бес елінен жоғары сапалы тауарларды ұсыну үшін онлайн-шопинг бойынша іс-шаралар өткізеді.

Барлық тарап халқының игілігі үшін ынтымақтастықты тереңдетеді.

Қытай мен Орталық Азияның бес елі арасындағы дипломатиялық қатынастар орнағаннан кейінгі 31 жыл ішінде Қытай прагматикалық экономикалық және сауда ынтымақтастығын үнемі тереңдетіп, бес елдің халқына пайда әкеліп, айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді.

Жақында Сиань халықаралық порты аумағында «Бір белдеу, бір жол» Қытай-Еуропа пойызының он жылдығына арналған «Чанъань» арнайы Сиань-Орталық Азия пойызын іске қосу рәсімі өтті.

2013 жылғы қарашада алғашқы Қытай-Еуропа «Чанъань» пойызы осы жерден Қазақстанға бет алған болатын. Соңғы он жылда «Чанъан» пойызы 16000-нан астам рет жөнелтілді. Олардың ішінде Орталық Азияның бес еліне 4250 мәрте сапар шегіп, автомобиль түрлерін, астықты, күнделікті қажетті заттарды, материалдық емес мәдени мұраны, мәдени және шығармашылық іс-шараларды және т.б. тасымалдап, бес ел арасындағы қарым-қатынасқа тиімді ықпал етті.

Қазіргі уақытта Қытай мен Орталық Азия елдері «Белдеу және жол» бірлескен құрылысы бойынша ынтымақтастық туралы құжатқа қол қойды. Өткен жылдың соңындағы жағдай бойынша Қытайдың Орталық Азияның бес еліне тікелей инвестициялары шамамен 15 миллиард АҚШ долларын құрады және ірі халықаралық көлік арналарының қалыптасуы жеделдеді.

Қытай Қоғамдық ғылымдар Академиясының Ресей-Шығыс Еуропа-Орталық Азия институтының директоры Сунь Чжуанчжи Қытай мен Орталық Азия жан-жақты, көп қырлы және көп деңгейлі ынтымақтастық моделін қалыптастырғанын атап өтті. Саясат, экономика, қауіпсіздік және гуманитарлық ғылымдардың барлық салаларында ынтымақтастық ілгерілеп келеді. Мемлекет басшысының дипломатиясы стратегиялық тұрғыда жетекші рөл атқарады. Осылайша, Қытай - Орталық Азия саммитінің арқасында ұзақ мерзімді жоспар әзірлеуге болады. Бұл стратегиялық бағдар «Бір белдеу, бір жол» аясындағы ынтымақтастықты ұштастыру арқылы Қытай мен Орталық Азияға ғана емес, Еуразияға, тіпті жаһандық экономикалық дамуға айтарлықтай пайда әкеледі.