Бірлескен археологиялық жұмыс Қытай-Қырғызстан өркениеті арасындағы өзара алмасудың мыңжылдық тарихын жалғастыруда

9 шілде, онлайн «Халық Газеті» -- Жақында онлайн «Халық газетінің» тілшілер тобы Қырғызстанға Жібек жолы мәдениетін зерттеу үшін барған болатын. Шу облысындағы Қызыл-су қирандылары – сапар түйінінің біреуі болды.

Соңғы жылдары Қырғызстан Ғылым академиясының қызметкерлері мен қытайлық әріптестер Шу облысындағы бірқатар қирандыға, әсіресе ежелгі Қызыл-су қаласының қирандыларына бірлескен қазба жұмыстары мен зерттеулер жүргізді.

Қызыл-су Ежелгі қаласының қирандылары Шу облысында орналасқан және Қырғызстанның Шу өзенінің бассейніндегі маңызды ежелгі қала қирандылары. Қиранды шамамен 8-12 ғасырларға жатады. Бұл сондай-ақ Жібек жолының даму траекториясының куәсі болған маңызды жәдігер. 2014 жылы осы қиранды «Жібек жолы: Чан' ан-Тяньшань дәлізі жолдары желісінің» маңызды бөлігі ретінде Дүниежүзілік мұралар тізіміне енгізілді.

Қызыл-су қирандылары қытайлық «Таңның жаңа кітабында» жазылған. Валерий Кольченконың айтуынша, Қызыл-су орнында Тан әулетінің қытайлық монеталары мен соғды артефактілері, сондай-ақ Зороастризм қабірлері, буддистік ғимараттар мен христиандық құлпытастар табылған.

«Бұл әртүрлі мәдениеттер мен діндер үшін тоғыз жолдың торабы болды деп айтуға болады. Жібек жолынан басқа, мұны тағы қай жер жасай алады», - деді Валерий Кольченко.

Қырғызстандық археолог Валерий Кольченко

2018, 2019 және 2023 жылдары Шэньси өлкесінің Археология институтының қызметкерлері қырғызстандық әріптестерімен бірлескен археологиялық жұмыстар жүргізу үшін Қызыл-су ежелгі қаласына үш рет келді. RTK технологиясын қолдана отырып, Қытай-Қырғызстан бірлескен археологиясы алғаш рет Ежелгі Қызыл-су қаласының қирандыларының салыстырмалы түрде дәл картасын жасады. Үш реткі қазба жұмысы арқылы үй ғимаратының іргетасы қаланған жердің қирандыларын және қабырға қирандыларының құлаған кірпіштерін тазартты. Көптеген қыш ыдыстар, аздаған тиындар, мыс сырғалар, мыс кесектері және басқа да жәдігерлер табылды.

«Қытайлық әріптестер алыстан келіп, біздің салт-дәстүріміз бен мәдениетімізді құрметтеп, Қырғызстанды және өздерінің өткенін зерттеді. Дәл осы мәдениетке негізделген нәзік алмасу өркениеттің ұрпақтан-ұрпаққа жалғасуына және дамуына мүмкіндік береді», - деді Валерий Кольченко.

Қызыл-су қирандыларының астында әлі де талай Жібек жолының жәдігерлері бар. Сонымен қатар Қытай мен Қырғызстан археологтары арасындағы алмасулар мен ынтымақтастық та жалғасын тауып жатыр.