Жыл қорытындысы: Қытай-Қазақстан ынтымақтастығының 2025 жылғы 10 саласы

29 желтоқсан, онлайн «Халық Газеті» -- Жыл қорытындысы: Қытай-Қазақстан ынтымақтастығының 2025 жылғы 10 саласы:

1. Ел басшылары арасындағы жиі қарым-қатынас

2025 жылғы 16-18 маусым аралығында ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Қазақстанға Қытай-Орталық Азия екінші саммитіне қатысу үшін барды.

30 тамыз бен 3 қыркүйек аралығында Қазақстан Президенті Тоқаев ШЫҰ-ның 2025 жылғы саммитіне, Қытай халқының Жапонға қарсы соғыстағы жеңісінің және Дүниежүзілік антифашистік соғыстағы жеңісінің 80 жылдығына арналған іс-шараға қатысу үшін Қытайға келді.

Екі ел басшыларының өзара сапары Қытай-Қазақстан қарым-қатынасын дамытудың жоғары деңгейлі жобасын жасап, алға ілгерілеу үшін күшті серпін берді.

2. Экономикалық және сауда ынтымақтастығы жаңа деңгейге жетті

Қытайдың Бас кеден басқармасы 18 желтоқсанда жариялаған мәліметтерге сәйкес, 2025 жылдың қаңтар-қараша айлары аралығында Қытай мен Қазақстан арасындағы тауар айналымы 43,8 миллиард АҚШ долларын құрап, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 9,3%-ға өсті.

Биылдың алғашқы 11 айында Қытайдың Қазақстанға экспорт көлемі 26,5 миллиард АҚШ долларына жетті, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 3,9%-ға өсті; Қазақстаннан импорт көлемі 17,3 миллиард АҚШ долларын құрап, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 18,8%-ға өсті.

3. Логистикалық арналардағы жаңалық

Биыл 10 маусымда Қытай・Сиань қазақстандық терминалы Алматыда ресми түрде пайдалануға беріліп, Қазақстан Сиань терминалы «хабтан хабқа» арнасымен жаңартылды.

16 маусымда Қытай-Еуропа пойызының Каспий теңізі арқылы тасымалданатын 100 000-шы контейнері Ақтау портына жетті, бұл Қытайдың Каспийдегі алғашқы логистикалық жобасының ресми жұмысын белгіледі, жаңа «теміржол-теңіз-теміржол» интермодальдық көлік арнасы арқылы Еуропаға ең жылдам дегенде 11 күнде жетуге болады.

2025 жылы Қазақстан арқылы 10 000-нан астам Қытай-Еуропа пойызы өтті, бұл көрсеткіш 2024 жылмен салыстырғанда 20 күн бұрын орындалды, пойыздар Еуропаның 24 еліндегі 200-ден астам қаланы қамтиды.

4. Энергетика саласындағы негізгі жобалар сәтімен басталды

2025 жылы Қытай-Қазақстан энергетикалық ынтымақтастығы мұнай-газ, жаңа энергетика және электр энергетикасы салаларында жан-жақты прогреске қол жеткізді：

Тамыз айында Қытайдың POWERCHINA компаниясы салған қуаты 150 мегаватт болатын Хромтау жел электр станциясы мерзімінен бұрын пайдалануға берілді；

Желтоқсан айында Қытайдың CEEC компаниясы салған Сауран 300 мегаватт оптикалық сақтау жобасы басталды. Бұл Қазақстандағы ең ірі фотоэлектрлік және алғашқы энергия сақтау жобасы.

11 желтоқсанда Шыңжаң Қазақстанға авиациялық керосиннің бірінші партиясын экспорттап, Қытай-Қазақстан энергетикалық ынтымақтастығындағы «ресурстарды енгізуден» «өнім экспортына» дейінгі толық тізбекті жүзеге асырды.

5. Қазақстандағы «Қытай туризм жылы»

Қазақстандық мәліметтерге сәйкес, Қазақстанға барған қытайлық туристердің саны алғашқы 11 айда 876 000-нан асты, бұл 2024 жылғы жалпы саннан әлдеқайда артық.

Биыл маусым айында Астанада Қазақстандағы «Қытай туризм жылы» ашылды. Сиань қаласынан Алматыға арнайы мәдени туризм пойызы қатынай бастады. Мәдени туризм саласындағы бірқатар іс-шара мен визадан босатудың өзара саясаты екі ел тұрғындарының өзара сапарларға деген ынтасын арттырды. Қытай Қазақстанның екінші ірі туристер көзіне айналды.

6. Білім беру саласындағы ынтымақтастықтың жемісті нәтижелері

Қытай мен Қазақстанның білім саласындағы алмасуы барған сайын жиілей түсуде. Қазіргі уақытта Қазақстанда 5 Конфуций институты жұмыс істейді. ШЫҰ-ның 2025 жылғы саммиті барысында жергілікті өнеркәсіптер үшін техникалық таланттарды дайындауға арналған Қазақстанның екінші және үшінші «Лубань шеберханасы» ресми түрде ашылды.

Қазақстаннан Қытайға оқуға келетін студенттердің саны жылдан-жылға артып келеді.

7. Қытай мен Қазақстан арасындағы мәдени алмасу тереңдей түсті

Бейжіңде Қазақстанның шетелдегі тұңғыш мәдениет орталығы ашылды.

Мамыр айында Бейжіңде Нұрғиса Тілендиевтің 100 жылдық мерейтойына арналған концерт өтті.

Маусым айында Алматыда Сянь Синхайдың 120 жылдығы атап өтілді.

Тамыз айында Бейжіңде «Абай оқулары» іс-шарасы ұйымдастырылды.

Қазан айында Қазақстанның ұлттық музейінде «Өркениет іздері: Қытайдың ежелгі қолөнер жауһарлары» көрмесі өтті.

8. Цифрлық экономика мен жоғары технологиялар ынтымақтастықтың жаңа белестеріне айналды

13 желтоқсанда Қытайдың Солтүстік-Батыс политехникалық университеті мен Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті бірлесіп әзірлеген «Қытай-Қазақстан қашықтықтан зондтаудың негізгі жүктемесі» Цзюцюань спутник ұшыру орталығынан «Куайчжоу 11 Y-8» зымыран тасығышымен ұшырылды, бұл Қытайдың коммерциялық ғарыштық жүк кемесімен жүзеге асырылатын алғашқы халықаралық орбитадағы ынтымақтастықты тексеру жобасы.

Мамыр айында Астана деректер биржасы (ADX) және Шанхай деректер биржасы (SDE) трансшекаралық деректер байланысының жаңа моделін зерттеу бойынша стратегиялық ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды.

Қытай мен Қазақстан Электрондық коммерция және Beidou қосымшалары бойынша ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды.

9. Жаңа энергетика саласындағы ынтымақтастық белсенді түрде ілгеріледі

Қазақстанға экспортталған жаңа энергетикалық локомотивтердің бірінші партиясы Алматыға маусым айында жетті.

Yutong Bus қазақстандық Qaztehna компаниясымен 1000 автобус жобасына өндірістік тапсырыс беру туралы келісімге қол қойды.

Бірқатар қытайлық жаңа энергетикалық көлік брендтері Қазақстанда жергілікті өндірісті жүзеге асыра бастады.

10. Бірлескен археологиялық нәтижелер

2025 жылы Шэньси археология институты қазақстандық ұжыммен бірлесе отырып, Рахат қирандылары орнында 240 шаршы метрлік барлау жұмыстарын жүргізді. Нәтижесінде 15 қабірді, 2 жылқы шұңқырын және басқа да қирандыларды тазартты, темір құралдарды, қыш ыдыстарды т.с.с мәдени жәдігерлерді тапты. Бұл біздің дәуірімізге дейінгі 5 ғасырдан б. з. 10 ғасырға дейін мұнда көптеген халық өмір сүргенін дәлелдейтін дәуіраралық жетістік.

Есік қабірінде Қытай археологтары топырақ құрылымын жүйелі түрде зерттеу әдісі арқылы Қазақстан тарапынан «Ежелгі Іле өзені аңғарының жалпы өркениетін қалпына келтіруге көмектескені үшін» жоғары бағалады.

Биылғы жұмыс нәтижесі сонымен қатар Жібек Жолының солтүстік Тяньшань желісін зерттеуге арналған жаңа ғылыми деректерді ұсынды.